Новости проекта
Разъяснение ситуации с рекламой и предупреждением МАРТ
Обновленные функции Schools.by
Голосование
Пользуетесь ли вы мобильным приложением Schools.by?
Всего 0 человек

Жертвы фашистского террора

Дата: 17 марта 2022 в 17:49, Обновлено 23 марта 2023 в 14:04
Автор: Стукач Е. А.

На акупаваных тэрыторыях дзейнічалі Нюрнбергскія расавыя законы, якія былі закліканыя ажыццявіць ізаляцыю габрэяў па расавай прыкмеце. Улік яўрэяў з'яўляўся першым крокам да іх фізічнага знішчэння.

Масавыя расстрэлы яўрэяў пачаліся ўжо з першых дзён вайны і былі шырока распаўсюджаны яшчэ да завяршэння канцэнтрацыі яўрэяў у месцах ізаляцыі.

24 лістапада 1941 года ваенны камендант Беларусі генерал-маёр Густаў фон Бехтольсхайм падпісаў загад, паводле якога яўрэі павінны "знікнуць з зямлі". Акрамя яўрэяў, згодна з загадам Бехтольсхайма, знішчэнню падлягалі таксама цыганы.

Пасля ізаляцыі яўрэяў у гета праводзіліся масавыя аблавы з наступным вывазам усіх затрыманых на расстрэл. У першую чаргу знішчаліся непрацаздольныя вязні - дзеці, пажылыя людзі, інваліды і хворыя.

Па шматлікіх паказаннях сведкаў, падчас масавых расстрэлаў людзей часта хавалі жыўцом, у прыватнасці параненых і дзяцей. Задакументаваны шматлікія выпадкі здзекаў, згвалтаванняў і катаванняў перад знішчэннем, выпадкі спалення жыўцом і таму падобныя праявы жорсткасці.

Большая частка ахвяр - звыш 550 тысяч чалавек - была забітая з лютага 1942 года да восені 1943 года, у перыяд, калі нацысты масава знішчалі гета ў Цэнтральнай і Заходняй Беларусі.

Усяго ў Беларусі ў 1941—1944 гадах знаходзілася 448 месц знішчэння яўрэйскага насельніцтва.

У Чавусах перад вайной пражывала каля 5000 чалавек, з іх каля 2000 - габрэі. Па ўспамінах, у пачатку акупацыі ў ліпені 1941 у горад двойчы прыязджалі карныя атрады. Падчас першага расстрэлу былі забітыя 4 камуністы і 51 габрэй (у асноўным, мужчыны).

У жніўні 1941 г. габрэяў, якія не здолелі эвакуіравацца, сагналі ў жылыя дамы раёна Казінкі - прыгарадзе Чавус, у гета. Туды ж прыгналі і габрэяў з некаторых суседніх вёсак. Узяць з сабой можна было толькі неабходныя рэчы. Усе яўрэі, у тым ліку і дзеці са змешаных сем'яў, павінны былі нашыць на адзенне шасціканцовыя зоркі. Праз некалькі дзён, 16 жніўня 1941 г., усё габрэйскае насельніцтва горада пад выглядам перасялення ў іншую мясцовасць выгналі ва ўрочышчы Дрануха на беразе ракі Проня, за 3 кіламетры ад горада (каля сучаснага дзіцячага лагера «Расінка»). Немцы сказалі, што габрэяў перавядуць у былы габрэйскі калгас (за 5 кіламетраў ад Чавус). Рэчы везлі на падводах. Калону, 624 чалавекі, суправаджала два ўзводы салдат - 26 чалавек і чалавек 15 мясцовых паліцэйскіх. На скрыжаванні фурманкі з рэчамі павярнулі налева, а калона людзей - направа, да рова, які быў выкапаны на былым стрэльбішчы. Людзей расстрэльвалі партыямі са станковых кулямётаў. Пасля пакарання смерцю каля ямы была выстаўлена ахова з мясцовых паліцыянтаў. Да позняй ночы з-пад зямлі даносіліся стогны жыўцом пахаваных людзей. Усю маёмасць яўрэяў, у тым ліку адзенне і абутак, знятыя перад пакараннем смерцю падзялілі паміж сабой паліцэйскія.

Пасля растрэлу ў жывых застаўся Абрам Левін, гадоў 13-14 і яго сястра. Яны змаглі, нягледзячы на ​​раненні, выбрацца з ямы і перайсці лінію фронта.

17 чэрвеня 1942 г. у раёне вайсковага мястэчка былі расстраляныя яшчэ 16 чалавек, якія хаваліся ў горадзе і арыштаваных па даносах: габрэі і падпольшчыкі.


Месца растрэлу 16 габрэяў у 1942 г. у раёне былога ваеннага мястэчка.

Фашысты не шкадавалі ні маладых, ні старых, ні нават грудных немаўлят. Некаторыя стараліся знайсці прытулак у вёсках Чавускага раёна, змяшацца з вяскоўцамі, але гэта амаль нікому не ўдавалася, бо за ўкрывальніцтва яўрэяў немцы расстрэльвалі ўсю сям'ю, якая прытуліла іх.

Па ўспамінах жыхаркі вёскі Пуцькі Кургузавай Еўдакіі Кузьмінічныя, летам 1941 года ў яе прасіла прытулку жанчына габрэйка з дзяўчынкай. Яна ім прадставіла начлег, напаіла, накарміла, дала прадуктаў на дарогу, але ў сябе пакідаць пабаялася не так за сябе, як за жыццё сваіх пецярых дзяцей.

Некаторыя яўрэі нават мянялі сваю веру, хрысціліся ў праваслаўнай ці каталіцкай царкве, але і гэта іх не ратавала. На ўсіх габрэяў, ад малых да старых, віна якіх складалася толькі ў тым, што яны дыхаюць паветрам і ступаюць па гэтай зямлі, вялося сапраўднае паляванне, як за дзікімі звярамі. Нідзе нельга было ні схавацца, ні схавацца».

У жніўні 1942 г. адбылася другая акцыя, падчас якой гестапаўцамі былі расстраляны дзеці са змешаных сем'яў, яўрэі ў другім і ў трэцім пакаленні. Сярод загінулых была 18-гадовая Іра Губных і яе маці - габрэйка па бацьку, якія прыехалі з Ленінграда. Пасля расстрэлу дарослых, у тым ліку і маці Іры, светлавалосай блакітнавокай дзяўчыне нямецкі афіцэр прапанаваў вызваленне. Але дзяўчына настойвала на тым, што яна габрэйка, каб падтрымліваць малалетніх дзяцей, якія апынуліся з ёй. Дзяцей расстралялі днём, пры вялікай колькасці сведкаў.

Па ўспамінах жыхароў вёскі Благавічы Чавускага раёна расстрэлы яўрэяў Чавус праводзіліся і ў бярэзніку побач з гумном у 1,5 км на поўдзень ад вёскі летам 1942 г.

У Чавускім раёне ў вёсцы Благавічы былі таксама расстраляны яўрэйскія жыхары вёскі Пуцькі, Забалацце і інш., а таксама студэнты-апалчэнцы Магілёўскага педінстытута Іцка Шаломавіч Сахартаў з Оршы, Гірнэ Бенцы Янавіч Гіршык з г.Хурэвічы Гомельскай вобл.

Комментарии:
Оставлять комментарии могут только авторизованные посетители.